SZOPKI KRAKOWSKIE

Szopki krakowskie (Betlejem krakowskie) to związane ze świętami Bożego Narodzenia dzieła sztuki rękodzielniczej przedstawiające miniatury zabytkowych budowli Krakowa. Szopki krakowskie swą tradycją sięgają jasełek, niegdyś wystawianych w kościołach w okresie świąt Bożego Narodzenia. Przeważnie były to stajenki betlejemskie na tle skalistego krajobrazu. Umieszczano w nich figurki Dzieciątka, Maryi, Józefa oraz pastuszków, owiec, osłów, wołów itp. Na święto Trzech Króli, przypadające 6 stycznia, dostawiano dodatkowo postacie monarchów. Najstarsze figurki jasełkowe, pochodzące z XIV wieku, zachowały się w klasztorze klarysek przy kościele św. Andrzeja.

 

Pierwsze szopki powstały w połowie XIX wieku. Tworzyli je cieśle, murarze z Krakowa i okolic. Było to dla nich dodatkowe zajęcie w czasie martwego sezonu budowlanego. W okresie świąt chodzili ze swymi szopkami po domach. Znany był zespół szopkarzy majstra Michała Ezenekiela, który rokrocznie gościł u hrabiów Potockich w pałacu Pod Baranami i u Estreicherów. Na Rynku kolędnicy czekali na widzów pomiędzy Floriańską a św. Jana.

Wzorem architektonicznym był przede wszystkim kościół Mariacki, ale wykonywano także miniatury Wawelu, Sukiennic, Barbakanu. Szopki stanowiły scenę teatru ludowego z kukiełkami. Postaci należały do dwóch splatających się światów: biblijnego, przedstawiającego narodziny Jezusa i świeckiego, wciąż zmienianego i aktualizowanego, wyrosłego z wątków historycznych, patriotycznych, obyczajowych, satyrycznych, np. za czasów Jana Sobieskiego w szopkach pojawiły się figurki skrzydlatych husarzy. Nieco później popularną postacią była figurka Naczelnika Tadeusza Kościuszki.

Szopka krakowska swój kształt wywodzi od szopki z medyki. Była to prosta konstrukcja w formie świątyni, mieszcząca na dole nieruchomy żłób z Dzieciątkiem Jezus, Maryją i Józefem. Z obu wieżyczek wychodziły lalki – kukiełki umocowane na patykach.

We współczesnych szopkach kukiełki zostały zastąpione nieruchomymi figurkami, które przedstawiają zarówno postaci historyczne, jak i współczesnych polityków, artystów; czerpią z folkloru, legend krakowskich (ze szczególnie popularną o Smoku Wawelskim).

Od 1937 roku corocznie, w pierwszy czwartek grudnia, odbywa się prezentacja szopek na stopniach pomnika Mickiewicza� na krakowskim Rynku i konkurs na najpiękniejszą szopkę krakowską, z wystawą pokonkursową w Krzysztoforach. W budowaniu szopek od lat specjalizują się całe rody współczesnych cieśli.